तो मी नव्हेच !

रोजच्या सारखं सकाळी माझं खासगी ईमेल चेकवलं आणि अर्धा ताड उडालो. (पूर्वी तीन ताड वगैरे उडवायचो पण आजकाल वजन थोडं वाढलंय) पण वजनाचं एक असो, गेले काही महिने असे इमेल वाचून उडण्याचे प्रसंग माझ्यावर वारंवार येताहेत. हा प्रकार सुरू झाला तेव्हा, प्रायव्हसीला सोन्याच्या पारड्यात तोलणाऱ्या लोकांत राहिल्यामुळे असेल कदाचित, पण भारतात लोकांना अजिबातच कशी स्वतःच्या खासगी माहितीची पर्वा नाही याचा राग येऊन मी जब्बर वैतागायचो पण आता बराच निवळलोय. काय भानगड काय आहे ? सांगतो. सगळं बैजवार सांगतो. 

सुरवात आजच्याच पत्राने करूया. तर आज मला पणजी ब्यांकेनी <पणजी म्हणजे गोव्यातली नव्हे,आयची आयची आय ब्यांक... प्रत्येक वेळी एवढं मोठं नाव लिहायचा टंकाळा.. म्हणून पणजी !> नवीन गाडी घेतल्याबद्धल (आणि त्यांच्याकडूनच गाडीसाठी कर्ज घेतल्याबद्धल) अभिनंदन करणारं पत्र पाठवलंय ! आता ह्या पणजी ब्यांकेत माझंच काय पण माझ्या पणजोबांचंही खातं नाही. मग मी गाडी घेतली कधी आणि यांच्याकडून कर्ज तरी घेतलं कधी! पण पत्रासोबत जोडलेली टोचणी (मराठीत त्याला ईमेल अटॅचमेंट म्हणतात) उघडून बघितली आणि उलगडा झाला. किरण बाबुलाल मराठे नावाच्या सद्गृहस्थाने ह्या ब्यांकेतून कर्ज घेतलं होत आणि ईमेल देताना एखादं अक्षर गाळून चुकून माझाच इमेल दिला होता. आता ह्या माणसाला मी थेट ओळखत नसलो तरी आतापर्यंत त्याबद्धल बरीच माहिती मला आहे, जी कदाचीत बाबूलाल मराठयांना सुद्धा माहित नसेल. कारण ह्याची पत्र माझ्या पत्यावर येण्याची ही काही पहिलीच वेळ नाही. ह्या माणसाचं पणजी ब्यांकेत खातं आहे, तो स्वतः अमरावतीला राहतो. व्यवसायाने इंजिनेर असून सरकारी कंपनीत फिरतीची नोकरी करतो. त्याचा पत्ता, प्यान नंबर, फोन नंबर सगळं काही मला माहित झालं आहे. फक्त त्याच्या आणि माझ्या नामसाधर्म्यामुळे ! 

पण माझे नाव आणि आडनाव बंधू फक्त हे एकच नाहीत. 

आता किरण नेमीदास मराठे याची ओळख करून देतो. हा तगडा, गब्रू जवान कॉलेज संपवून नुकताच नोकरीला लागला असावा आणि पोरगा आता शेटल व्हायला हवा म्हणून नेमीदासकाका त्याच्या पडले असावेत. कारण याने मराठीशादी.कॉम वर खातं उघडलं आहे. गेला आठवडाभर मला मराठीशादी मधून सात आठ मुलीच्या प्रोफाइलची पत्रं येत आहेत. <प्रोफाइल उघडून बघायला गेलं तर तो पासवर्ड मागतो जो माझ्याकडे नाही त्यामुळे मी त्या प्रोफाईली उघडून बघत नाही काळजी नसावी. पत्रामध्ये थोडक्यात ओळख असते तेवढी बघतो. प्रोफाइल उघडताना पासवर्ड लागतो हे मला कसं समजलं? हा प्रश्न सध्या आपण पार्क करून ठेऊया> या प्रोफाईलींवरचे फोटो काही प्रेक्षणीय तर काही अतिप्रेक्षणीय सदरात मोडतात. मात्र त्या-त्या फोटोच्या खाली मात्र एका ओळीत दिलेला स्व-परिचय असतो. <हा मात्र इंग्रजीत असतो बरं का ! कारण “मराठी”शादी जरी असलं तरी मराठीतून स्वतःची ओळख करून देणं म्हणजे लग्नाच्या बाजारात स्वतःचीच किंमत कमी करून घेणं आहे झालं.> हां, तर तो परिचय वाचून मात्र त्या मुली कमनीय वगैरे न वाटता दयनीय वाटतात. असो, शेवटी नेमीदासांना कोणती सून मिळते कोणास ठाऊक! 

पण एकवेळ हा इसम परवडला, पण किरण राजाराम मराठे मात्र याही पुढच्या पायरीवर आहेत. हे गृहस्थ डॉक्टर आहेत. यांच्या नावाचं पहिलं पत्र मला जेव्हा आलं तेव्हा त्याचा विषय वाचूनच मी वारायच्या बेताला आलो होतो. रत्नागिरीच्या कुठल्याश्या पॅथॉलॉजि क्लिनिक मधून ते पत्र डॉक्टरसाहेबांना आलं होतं. कोणी नगमा कुरेशी तीन महिन्याच्या गरोदर असून आई आणि बाळ दोघांची प्रकृती ठणठणीत असल्याचा निर्वाळा त्यात होता ! ते वाचून आधी माझ्या पोटात गोळा आला. हे असलं पत्र चुकून बायकोनी वाचलं तर लाटण्यांनी डोकं फोडेल की वरवंट्याने या काळजीने मी तांब्याभर पाणी गटागटा प्यालो. पण स्वैपाकघराचं किचन झाल्यापासून पाटा वरवंटा ह्या गोष्टी हद्दपार झाल्याचं आठवलं आणि मानवाने तंत्रज्ञानात केलेल्या प्रगतीने उर भरून आला. कोणत्या गोष्टीचं कौतुक कोणाला कधी वाटेल काही सांगता येत नाही बघा ! असो तर त्या पत्राकडे वळू. आता ह्या कोकणस्थाला त्या यवनीच्या वाटेला जावंसं का वाटलं याच कुतूहल म्हणून ते पत्र उघडलं, तेव्हा श्री मराठे हे डॉ. मराठे आहेत आणि कुरेशीआपा त्यांच्या पेशंट असल्याचं कळलं. कोण कुठल्या त्या बाई पण त्या आणि त्यांचं होणारं पोर सुखरूप आहेत आणि डॉक्टरसाहेबांचा त्यात काही हात नाही (हं ! विनोद पुरे !) हे वाचून मला कित्ती बरं वाटलं म्हणून सांगू! 

असो, आता मी या प्रकाराला निर्ढावलो आहे. पत्र पाठवणाऱ्यांना “अहो, तो मी नव्हेच” असं वारंवार कळवळून सांगूनही काही फरक पडत नाहीये हे जेव्हा समजलं तेव्हा भाईकाकांना शरण गेलो. पुल म्हणून गेले आहेत ना, की “शेजारचा रेडियो ठणाणा करत असला तर ती गाणी आपल्यासाठीच लागली आहेत असं समजून ऐकावी, म्हणजे आपला मनस्ताप कमी होतो” ; तस्मात मी आता असल्या पत्रांची आवर्जून वाट बघतो आणि एखाद्या समांतर जगात आपण कोण आणि कसे झालो असतो असा थोडा खुळचट विचार करत बसतो. 

- किरण कमलाकर मराठे

पुस्तक वेडा (एक लघुकथा)

सुनिलला वाचनाचं फार म्हणजे फारच वेड. आठवी/नववीतल्या इतर मुलांच्या मानाने सुनिलचा व्यासंग कोणालाही थक्क करेल असाच होता. कोणतंही पुस्तक हाती आलं की ते वाचून पूर्ण केल्याशिवाय त्याला चैनच पडत नसे, मग कुठलाही विषय असो. आई-वडिलांनाही त्याच्या वाचनाचं फार कौतुक होतं. त्याच्या सुदैवाने घरची परिस्थिती उत्तम असल्याने त्याचा कोणताही हट्ट लगेच पूर्ण होत असे.

त्याच्या घराच्या जवळच रेगेकाकांचं ग्रंथभांडार होतं. सुनिल तिथला नेहमीचाच गिऱ्हाईक. ह्या दुकानातून शेकडो पुस्तकं त्याने विकत आणून वाचली होती! (वाचनालयातली वापरलेली पुस्तकं त्याला चालत नसत.. प्रत्येक पुस्तक नवीन हवं).

आजही नेहमीप्रमाणे तो दुकानात बसून पुस्तकं चाळत होता. बहुतेक सगळीच पुस्तकं त्याने वाचलेली होती. गेल्या काही दिवसांत काही नविन वाचायलाही मिळालं नव्हत. त्यामुळे त्याला फार उदास उदास वाटत होत. शेवटी दोन एक तास झाल्यावर घरी जाण्यासाठी निघाला तेव्हा रेगे काकांनी त्याला हटकलं, "हं मग काय घेतलंस आज ?" पण त्याचे हात रिकामेच होते. तो निराशेने म्हणाला, "आज काहीच नाही काका. नविन चांगलं काही आलंय का?" रेगेकाका क्षणभर घुटमळले. रेगेकाकांनी चष्मा काढून त्याच्या कडे बघितलं. मग म्हणाले, "एक मिनीटभर थांब." आणि दुकानाच्या मागच्या भागात लुप्त झाले. सुनिलला थेडी आशा वाटू लागली. मात्र पाचेक मिनिटं झाली तरी रेगेकाका येईनात म्हणून तो थोडा थोडा अस्वस्थ होऊ लागला. शेवटी एकदाचे काका आले.
हातात एक जाडसर पुस्तक होतं.  जरी नवं कोरं दिसत असलं तरी त्यावर साठलेली धूळ बघून ते तितकंही नवं नसावं असं सुनिलला वाटल. रेगेकाकांनी त्याचे भाव जाणून लगेच खुलासा केला, "हे पुस्तक शक्यतो कोणी घेत नाही त्यामुळे बाहेर ठेवलं नव्हतं."
सुनिलने पुस्तक हातात घेतलं, 'मृत्युचा खेळ', काळ्या लाल रंगसंगतीत लिहिलेलं पुस्तकाचं मुखपृष्ठ पाहूनच त्याला ते पुस्तक आवडलं. ते उघडणार इतक्यात रेगेकाकांनी घाईघाईनं ते त्याच्या हातातून जवळ जवळ खेचूनच घेतलं. सुनिलने आश्चर्याने त्यांचाकडे बघितलं. काका थोडे नर्वसच वाटले. त्याला म्हणाले, "हे पुस्तक मी तुला देईन पण एका अटीवर..."
"कसली अट?" आजवर काकांनी कधी अटी बिटी घातलेल्या नव्हत्या.
"हे पुस्तक मी तुला विकत देतो, पण ... " काका पुन्हा अडखळले, " पुस्तकाचं सर्वात पहिलं पान ज्यावर लेखकाचं नाव, प्रकाशक, आवृत्ती वगैरे लिहिलेलं असतं ना, ते मात्र तू वाचायचं नाहीस. चुकूनही नाही."
"हं!" असली विचित्र अट सुनिलने कधीच ऐकली नव्हती. पण पुस्तकातली कथा त्याला पूर्ण वाचता येणार होती. त्यामुळे जास्त आढेवेढे न घेता त्याने ती अट मान्य केली.
"कितीला आहे हे पुस्तक?" त्याने खिशातून पाकिट काढत विचारलं.
"फक्त पाचशे रुपये, तुझ्यासाठी म्हणून फक्त तीनशे मधे देतो".... तसं पाहिलं तर ती किंमत फार वाटत होती. पण आता पुस्तक वाचण्याची उत्सुकता सुनीलला स्वस्थ बसू देत नव्हती. त्याने पाकिटातून पैसे काढून काकांच्या हातावर टेकवले, आणि सुसाट वेगाने धावत घरात आपल्या खोलीत जाउन पुस्तक वाचायला सुरूवात केली. पुस्तक उघडताना पहिलं पान उघडणार नाही याची दक्षता त्याने घेतली होती. 

...
शेवटचं पान वाचून त्याने पुस्तक मिटलं तेव्हा रात्रीचे अडिच वाजले होते. आता सुनिलचं मन त्याला स्वस्थ बसू देईना... पहिल्या पानावर एवढं काय आहे? एकिकडे नुकतीच वाचलेली भयकथा आणि दुसरीकडे पहिल्या पानावर काय आहे याचं कुतूहल... शेवटी मनाचा हिय्या करून त्याने पहिलं पान उघडलं.. त्यावरचे शब्द वाचून तो तीन ताड उडाला... ते शब्द होते

..
..
..

"किंमतः तीस रुपये"